مهم‌ترین توصیه خداوند به لقمان حکیم

عقیق:خداوند وقتی قصد معرفی خوبان درگاه خود در قرآن را دارد، آن ها را با صفاتی همچون صالحیت و شاکر بودن معرفی می کند. به عنوان نمونه در سوره اسراء آیه3 حضرت نوح را عبد شکور معرفی می کند آنجا که فرمود:<<إِنَّهُ کانَ عَبْداً شَکُوراً؛ مسلماً او بنده rlm;اى بسیار سپاس گزار بود>> و یا در آیه ای دیگر ابراهیم(ع) را شاکر نعمات خود معرفی کرده و می فرماید او <<شاکِراً لِأَنْعُمِهrlm;>> بود. و به فراخور آن در ادامه آیه می فرماید: <<اجْتَباهُ وَ هَداهُ إِلىrlm; صِراطٍ مُسْتَقیمrlm;؛ خداوند او را برگزید و مجتبی قرار داد و او را به صراط مستقیم هدایت کرد<< (121 نحل) اهمیت این صفت به قدری والاست که حتی خداوند ویژگی شکر را در آیات متعدد به صورت مبالغه به خود نسبت می دهد به این معنا که خداوند خود در اوج شاکرین است؛ عبارات <<إِنَّهُ غَفُورٌ شَکُور>>، <<إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَکُور>> و <<إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ>> از جمله این آیات است. از این جهت مقوله "شکر" صفتی از صفات خداوند متعال و از اخلاق انبیاست.

در واقع ویژگی "شکر" حالتی برخاسته از فطرت انسان است، به این ترتیب که وقتی انسان متوجه می شود نعمتی از طرف کسی به او رسیده، حالت تواضع و علاقه نسبت به مُنعم در او پیدا می شود که در قلب و زبان و عملش تأثیر می گذارد. در قلب به نعمت دهنده علاقه مند می شود و با زبان تشکر کرده و در عمل سعی می کند نعمت را در راهی که موجب خشنودی ولی نعمت است صرف کند. به مجموع این گونه رفتارها، شکر گفته می شود. از این جهت شکر در سه حیطه و سه درجه قرار دارد که شاملشکر قلبی،شکر زبانیوشکر عملیاست. افزایش نعمت، مصونیت از عذاب و ایجاد آرامش از ثمرات قرآنی شکر است.

اهمیت شکر به حدی است که خداوند وقتی ماجرای حضرت لقمان را در قرآن می آورد، در اولین توصیه های خود به لقمان ایشان را دعوت به شکر و سپاس کرده و می فرماید: <<وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ وَ مَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمید؛به راستى ما به لقمان حکمت عطا کردیم که نسبت به خدا سپاسrlm;گزار باش و هرکه سپاس گزارد تنها به سود خود سپاس مىrlm; گزارد و هرکه ناسپاسى کند [ به خدا زیان نمىrlm; زند ، زیرا ] خدا بى rlm;نیاز و ستوده است.>>

در این آیه پس از آنکه می فرماید به لقمان حکمت دادیم، از او رفتاری به نام شکر را طلب می کند. یا می توان گفت نعمت ویژه، شکر ویژه مى rlm;طلبد همچنان که خداوند در برابر اعطاى نعمت ویژه کوثر به پیامبر اسلام(ص)، از او شکر عملی و ویژه مىrlm; خواهد و می فرماید: <<فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ؛ برای پروردگارت نماز گذار و قربانی بده>>. این مسئله نشان می دهد اگر حکمت، یک ابزار الهی برای پیشبرد اهداف و برنامه های خداوند است، بنابراین شکر هم باید ابزاری باشد که در قبال نعمت حکمت صورت می گیرد همچنان که نماز ابزاری است که در قبال نعمت کوثر انجام می شود.

<<مَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّما یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ؛هرکه سپاس گزارد تنها به سود خود سپاس مىrlm; گزارد>>به این معناست که ادای شکر اثر وضعی مثبتی برای فرد به همراه دارد.قابل توجه است که "شکر" با صیغه مضارع در عبارتیَشْکُرُنشانه تداوم و استمرار است و "کفر" با صیغه ماضى حتى بر یک مرتبه نیز صادق است، اشاره به اینکه کفران حتى براى یک بار ممکن است عواقب دردناکى بار آورد، اما شکرگزارى لازم است مستمر و مداوم باشد، تا انسان مسیر تکاملى خود را طى کند.